Tienduizend bijkomende opvangplaatsen voor jonge kinderen: dat is het doel dat de Vlaamse regering zich heeft gesteld. Maar zolang een statuut voor de onthaalmoeders ontbreekt, blijft de toekomst van de kinderopvang onzeker. Onthaalmoeders, ook opvanggezinnen genoemd, zorgen voor 60 procent van de kinderopvang in Vlaanderen. Maar hun aandeel daalt schrikbarend.
Toen haar man de deur achter zich dichttrok, moest Anne-lise Adam (33) niet alleen haar huwelijk opbergen, maar ook de job waar ze zo van hield. ,,Het klinkt misschien raar om te zeggen'', zegt Anne-lise, ,,maar dat laatste vond ik bijna nog het ergste. Van mijn huwelijk wist ik dat het op z'n laatste benen liep. Maar van jongsaf aan droomde ik ervan om voor kinderen te zorgen. Ik heb altijd geweten dat dat me zou liggen, en dat ik het graag zou doen. Zeven jaar lang heb ik voor baby's en peuters gezorgd. Vijftien kinderen zijn hier de revue gepasseerd. Het deed zeer om dat allemaal te moeten opgeven.''
Eén dag voor haar verjaardag, in oktober vorig jaar, zegde de ex van Anne-lise de huwelijksverbintenis op. ,,Hij wou zijn 'jong leven' terug.'' Opvangmoeders kunnen de job maar doen als ze getrouwd zijn, en dus volledig afhankelijk van de sociale zekerheid van hun man. Afgeleide rechten, heet dat. Huwelijk gedaan? Zeg de baan dan maar vaarwel. Zoals Anne-lise: ,,Van de ene dag op de andere moest ik vier ouderparen ervan op de hoogte brengen dat ik ermee ophield, en dat ze binnen de twee weken een andere opvang moesten vinden.''
Ze ging niet bij de pakken zitten. Kroop in haar pen om ministers, pers, burgemeester en OCMW met lastige vragen te overstelpen. Nu leeft ze met haar vier kinderen van een bestaansminimum, ongeveer 29.000 frank in de maand. ,,Ik heb het OCMW voorgesteld dat ik als onthaalmoeder zou blijven werken, onder hun vleugels. Zij zouden kunnen bijpassen als ik die 29.000 frank niet haal. Als ik het wel haal, zouden ze mij geen frank moeten geven. Maar dat kon niet.''
,,Het OCMW denkt dat ik ga foefelen en zegt dat ik over mijn inkomsten geen officiële documenten kan voorleggen. En dus word ik nu door het OCMW, in casu de belastingbetaler, onderhouden. Dat vind ik wel erg. Want ik kan werken en ik vul met dat werk een gat in de markt.''
Van de burgemeester van Nieuwpoort, waar ze woont, kreeg ze een beleefde brief terug: dat er in zijn gemeente genoeg kinderopvang beschikbaar is. ,,Dat is relatief'', zegt Anne-lise. Onder haar cliënteel bevonden zich onder meer twee paren van wie de ouders allebei in de kusthoreca werken. ,,Dat zijn mensen die bij de doorsnee opvanggezinnen niet terecht kunnen en ook niet in de crèches. Want die sluiten meestal tegen een uur of halfzeven.''
Onder hen Dominique Emonts (27), dienster in de tearoom Royal in Koksijde. Haar man is kok. Ze werken allebei zes dagen op zeven, en hebben een dochter, Mandy (4). Tot november vorig jaar kwam Mandy dagelijks bij Anne-lise. Ze is er kind aan huis, en gaat er nog geregeld spelen met Anne-lises jongste dochter Nikky (4). ,,Het lijken wel twee zusjes'', zegt Dominique.
Ook zij heeft andere opvang voor haar dochtertje gevonden, maar moeizaam. ,,Je moet wel, hé. Mijn man en ik nemen elk op een andere dag vakantie en voor de rest komt mijn zus met haar beide kinderen telkens een paar dagen naar de Kust, om op Mandy te passen. Dat is niet ideaal. Mijn zus woont nogal ver van hier en ze kan dat niet blijven doen. En zoveel alternatieven zijn er niet.''
Een crèche? Wegens de uren niet geschikt, zegt Dominique. ,,In de horeca weet je wel wanneer je begint, maar nooit wanneer je eindigt. Vooral in de zomermaanden is het bijna elke dag laat.''
Een beetje minder werken? ,,Ten eerste doe ik mijn werk heel graag. En het verdient goed. Mijn man en ik zijn zeven jaar geleden uit Wallonië naar de Kust gekomen omdat wij thuis geen vooruitzichten hadden, en hier wel. Het is niet hetzelfde als een kantoorjob hoor. Ik kan niet om zes uur naar huis voor mijn dochter. Soms moet je doorwerken tot de laatste klant het pand verlaat. En ik moet tegen de baas ook niet zeggen dat ik in de zomer minder wil werken. In het drukke seizoen is het bij ons juist alle hens aan dek.''
En dus is Mandy vorige zomer meer dan eens dertien of veertien uur, langer zelfs, bij Anne-lise gebleven. Anne-lise heeft als zelfstandig onthaalmoeder haar tarieven aan de omstandigheden aangepast. ,,Wie bij een dienst aangesloten is, moet met forfaitaire bedragen werken, per dag of per halve dag. Natuurlijk wil je dan liever niet langer werken dan nodig. Ik rekende per uur: 60 frank. In die zin waren ouders gemotiveerd om hun kind op tijd te komen halen -- niet snel eerst nog even naar de winkel -- en als het kind toch langer bleef, graag hoor, maar dan verdiende ik er tenminste ook aan.''
Ze heeft het eens uitgerekend voor juli en augustus vorig jaar: zeven dagen op zeven van 13, 14 zelfs 16 uur per kind (elke ouder neemt wel één dag vrij per week, maar ze doen dat niet op dezelfde dag) bracht haar het bruto bedrag van 50.000 frank op. ,,Daar heb ik dan ook heel hard voor gewerkt hé. Niet alle maanden zijn zo goed geweest. En ik zou het ook niet volhouden, een heel jaar lang zo intensief.''
In de winter is de taverne waar Dominique werkt twee maanden dicht en in de herfst en lente moet ze niet altijd zulke lange dagen maken. De horecabaan heeft zijn voor- en nadelen, maar Dominique zou niet meer met een kantoorjob willen ruilen: ,,Ik heb het eens zes maanden geprobeerd, maar ik liep tegen de muren op. Ik moet mensen zien.''
Anne-lise vreest dat ze zelf ook naar een kantoorbaan moet uitkijken: ,,Ik heb geen hoog diploma. Ik kan typen en ik ken mijn talen, maar ik ga mij moeten om- en bijscholen. En ga ik dat graag doen? Pff, ik weet het niet. Ik ben nu een alleenstaande moeder en ik ben ook graag thuis als de kinderen om vier uur uit school komen. Dat is het grote voordeel van een onthaalmoeder: je werkt thuis. Maar om ons nu zo te discrimineren dat we de job alleen mogen doen als we ook een man hebben...''
Van de beloftes van de federale regering, op een statuut, verwacht ze niet bijster veel. ,,Het sociaal statuut zou er alleen komen voor onthaalmoeders die bij een dienst aangesloten zijn. Aangezien je bij zo'n dienst forfaitair betaald wordt, kun je je late en onregelmatige uren niet aanrekenen.''
Vlaams minister van Welzijn Mieke Vogels kondigde aan dat ze wil onderzoeken of er betaling mogelijk is voor zulke bijzondere opvangprestaties. Eerst zien en dan geloven, denkt Anne-lise. Dan maar zelfstandig worden? ,,Dat is helemaal niet haalbaar. Dan moet mijn prijs onrealistisch naar omhoog.''
Ondanks alles blijft ze dromen: ,,Ik zou het liefst van al een mini-crèche openen. Met z'n tweeën, heel erg flexibel, voor een tiental kindjes. En met alles erop en eraan: leuk speelgoed, kleine WC'tjes en zo. Ik denk echt dat ik ervoor in de wieg ben gelegd. Jammer hé, dat het niet haalbaar is.''
Dominique droomt mee: ,,Ik wou dat ik de Lotto won. Dan kon ik dat allemaal voor haar kopen. Ze verdient het.''