Als alles vlot verloopt en iedereen zijn beloftes nakomt zal het sociaal vangnet (sociaal statuut voor onthaalouders aangesloten bij een dienst voor opvanggezinnen) in voege treden vanaf 1 april 2003. Nu al een overzicht geven van hoe de regelgeving er op dat moment zal uitzien is onmogelijk. Voor correcte en recente informatie raadpleeg je best regelmatig deze website.
De stand van zaken rond het sociaal vangnet wordt door de LBC-NVK op de voet gevolgd en wijzigingen of belangrijke elementen worden onmiddellijk opgenomen op deze site. Er is ook een link te vinden naar de meest recente informatie op website van Kind en Gezin. U kan tevens bellen naar de kinderopvangfoon 078/150.100. Toch is het nu al mogelijk om (weliswaar onder voorbehoud …) een aantal principes van het sociaal vangnet toe te lichten.
Nepstatuut
Vooraf blijven wij herhalen dat dit sociaal vangnet voor de LBC-NVK geen antwoord biedt op de vragen vanuit de sector. Het is een nieuw nepstatuut, en ook al hebben een aantal rechtbanken geoordeeld dat onthaalouders werknemers zijn, toch slaagde de federale regering erin om dit sociaal vangnet goedgekeurd te krijgen door het parlement. Het onderdeel werd opgenomen in de programmawet die inderhaast voor het kerstverlof werd goedgekeurd.
In de rand vermelden wij nog dat dit voorstel van sociale bescherming werd voorgelegd voor advies aan de Nationale Arbeidsraad (orgaan waar vakbonden en werkgevers samen adviezen uitspreken over thema’s die te maken hebben met loon –en arbeidsthema's). De Nationale Arbeidsraad stelde in zijn advies van 12 juni 2002 dat een werknemersstatuut aangewezen is, en dat het sociaal vangnet enkel als overgangsmaatregel mag ingevoerd worden. Hierover is in de teksten op vandaag niets terug te vinden behalve in de meest recente tekst van Kind en Gezin waar letterlijk staat: “Dit systeem van sociale bescherming wordt na 3 jaar geëvalueerd.”
Toepassingsgebied
Het sociaal vangnet is van toepassing op de onthaalouders aangesloten bij een dienst voor opvanggezinnen. Het is dus niet van toepassing op zelfstandige onthaalouders, deze hebben een apart statuut en zijn aangesloten bij een sociale verzekeringskas.
Iedere onthaalouder aangesloten bij een dienst is verplicht om zich aan te sluiten en aldus toe te treden. Als de onthaalouder dit systeem in zijn of haar gezinssituatie ongunstig vindt, kan zij of hij overwegen om bepaalde vervangingsinkomens te weigeren.
Wat betaalt de onthaalouder?
In het scenario van het sociaal vangnet betaalt de onthaalouder gemiddeld 5,5% van de kostenvergoeding (persoonlijke bijdrage). Minister Vogels onderzoekt of de Vlaamse regering deze bijdrage ten laste kan nemen. Dit “onderzoek” duurt ondertussen bijna één jaar …. Op vandaag staat dus nog steeds niet formeel vast of de onthaalouder zelf, dan wel de regering deze bijdrage zal betalen. Men gaat er alleszins van uit dat de tenlasteneming door de Vlaamse regering zal uitgevoerd worden mogelijks door een afhouding aan de bron met een daaruit volgende verhoging van de kostenvergoeding.
Fiscale gevolgen
De kostenvergoeding per dag per kind blijft bestaan en blijft ook belastingsvrij. Gehuwde onthaalouders kunnen dus verder het huwelijksquotiënt toepassen.
De eventuele vervangingsinkomens echter (werkloosheid, ziekte, … verkregen vanuit het sociaal vangnet) worden echter wel als belastbaar inkomen aanzien. Wanneer de onthaalouder ten laste is van een ander persoon en eventuele vervangingsinkomens geniet, is het mogelijk dat de onthaalouder eventueel niet meer ten laste is, soms kan dit zelfs resulteren in lagere uitkeringen.
Momenteel is men druk bezig een aantal knelpunten omtrent dit probleem te bespreken, men belooft duidelijkheid tegen eind februari.
Wat krijgt de onthaalouder ervoor terug?
De onthaalouder krijgt recht op pensioen, geneeskundige verzorging, uitkering bij ziekte, blijvende arbeidsongeschiktheid, arbeidsongevallen, beroepsziekten, kinderbijslag en een vergoeding wanneer kinderen buiten de wil van de onthaalouder niet kunnen komen.
Berekeningsbasis
In de sociale zekerheid berekent de RSZ de sociale bijdragen en uitkeringen altijd op basis van het maandinkomen. Aangesloten onthaalouders hebben echter geen “inkomen”, wel een kostenvergoeding per dag per kind. Daarom berekent de RSZ een fictief en forfaitair maandinkomen. Het pensioen en de uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid, invaliditeit, zwangerschaps- en bevallingsrust, arbeidsongevallen en beroepsziekten worden berekend op basis van dit fictief en forfaitair loon. Voor het fictief maandinkomen wordt het aantal uren opvang per maand berekend en vermenigvuldigd met een fictieve verloning per uur. De uren zijn gebaseerd op het aantal dagen dat de onthaalouder gewerkt heeft en op het aantal kinderen dat hij of zij heeft opgevangen. Om dit te kunnen doen werden volgende afspraken gemaakt.
- Kinddag: Opvang van 1 kind gedurende 1 volledige dag (onvolledige kunnen samengeteld worden);
- Opvangdag: 4 kinddagen, en wordt voor de RSZ gelijkgesteld met 7u36 minuten;
- Forfaitair uurloon: Het forfaitair uurloon is 6,79 euro;
- Fictief forfaitair maandloon: Het fictief forfaitair maandloon is dus het aantal gepresteerde kinddagen tijdens de maand maal 1,9 uur (7,6:4) maal 6,79 euro.
Gezondheid, arbeidsongeschiktheid, invaliditeit en moederschap
De onthaalouder krijgt door het sociaal vangnet zonder wachtperiode recht op vergoeding van medische prestaties. Hiervoor moet de onthaalouder zich aansluiten bij een ziekenfonds. Je krijgt op die manier dus een “eigen ziekenboekje”. In de meeste gevallen hadden onthaalouders al dit recht via prestaties van de echtgenoot.
Ook wanneer je ziek bent (of invalide, zwanger- of borstvoedingsverlof) ontvang je een vervangingsinkomen. In dit geval is er wel een wachttijd van 6 maanden en moet je 400 uur gewerkt hebben. Hierbij worden een aantal dagen gelijkgesteld met werkdagen, bijvoorbeeld ziekte-, feest- en vakantiedagen. Concreet betekent dit dat de onthaalouder gemiddeld 1,7 kindjes opgevangen heeft gedurende 6 maanden. Dit is voor de meeste onthaalouders haalbaar.
Een onthaalouder op wie het statuut op 1 april van toepassing is, kan dit vervangingsinkomen genieten vanaf 1 oktober 2003. De hoogte van de uitkering is afhankelijk van het gederfde fictieve loon. Met een fictief inkomen boven de 99,23 euro per dag wordt geen rekening gehouden. De eerste dertig dagen ziekte ontvangt men b.v. 60% van het gederfd fictief inkomen.
Bij zwangerschap van de onthaalouder is er een periode van 15 weken waarin zij een vervangingsinkomen ontvangt. Het percentage bij zwangerschap ligt merkelijk hoger dan bij gewone ziekte. Namelijk de eerste dertig dagen ontvangt men 82% van het fictief inkomen, vanaf de 31ste dag 75% van het fictief inkomen.
Daarenboven onderzoekt men momenteel of er bij onthaalouders sprake kan zijn van “vroegtijdige verwijdering”. Dit is een vorm van bescherming die b.v. ook in een aantal ziekenhuisafdelingen van toepassing is, namelijk bij risico’s op b.v. infectie wordt de werknemer vroegtijdig (soms zo vroeg mogelijk) verwijderd en krijgt hij of zij meteen een uitkering tot wanneer de arbeidsgeneesheer van de organisatie beslist dat je terug aan het werk mag. Hetzelfde principe zou kunnen gelden voor borstvoeding.
Ingeval van arbeidsongeval of beroepsziekte krijg je ook onmiddellijk een vervangingsinkomen. Een arbeidsongeval is “een ongeval dat zich voordoet tijdens en door de uitvoering van het werk of op de weg van en naar het werk en een letsel veroorzaakt”. Een beroepsziekte is een ziekte die opgenomen is in de lijst van beroepsziekten of een ziekte die je oploopt en waarvan je kan bewijzen dat er een oorzakelijk verband is tussen je beroep en de ziekte.
Pensioenen en gezinsbijslag
Onthaalouders zullen, op dezelfde manier als werknemers, een rustpensioen kunnen opbouwen. Het wordt berekend op basis van een fictief inkomen. De pensioenleeftijd bedraagt momenteel 65 jaar, vervroegd pensioen is mogelijk vanaf 60 jaar. Technische details over de pensioenopbouw en berekening moeten eveneens nog uitgewerkt worden. De onthaalouder krijgt eveneens kinderbijslag, kraamgeld of een adoptiepremie. Net als bij geneeskundige verzorging hadden de kinderen van onthaalouders reeds recht op kinderbijslag wegens de geopende rechten van b.v. de echtgenoot
Werkloosheid bij afwezigheid van kinderen buiten de wil van de onthaalouder
Er wordt een specifieke regeling uitgewerkt voor onthaalouders die buiten hun wil om minder kinderen opvangen dan voorzien. Dit wordt een ingewikkelde regeling waar bovendien (vermoedelijk …) nog een franchiseperiode in acht moet genomen worden. Als er na aftrek van de franchiseperiode nog dagen overblijven waarop je geen kinderen kon opvangen b.v. omwille van verlof ouders, ziekte kind, …. krijg je per dag een vergoeding, die voorlopig vastligt op 27,81 euro.
De werkloosheidsvergoedingen worden uitbetaald door uitbetalingsinstellingen van de vakbonden. Je vindt er zeker één in je buurt. Vanaf 1 april staan de personeelsleden van de dienstencentra klaar om je met raad en daad bij te staan.
Alle andere bepaling van het sociaal zekerheidsrecht zijn niet van toepassing vanuit dit sociaal vangnet. Werkloosheidsvergoeding na het werken als onthaalouder, brugpensioen, tijdskrediet, vakantiegeld, betaalde feestdagen, ….. zijn niet opgenomen.
Combinatie onthaalouderschap met andere statuten
Wil een uitkeringsgerechtigde werkloze de werkloosheid onderbreken om onthaalouder te worden, dan kan hij of zij bij de stopzetting van de activiteit van onthaalouder opnieuw aanspraak maken op werkloosheidsuitkeringen voorzover hij of zij minstens 6 maanden en hoogstens 9 jaar onthaalouder is geweest. Tijdens het onthaalouderschap krijgt hij of zij dan wel geen werkloosheidsuitkering.
Wanneer een persoon met een rust- of overlevingspensioen onthaalouder wil worden, dan mag hij of zij wel een maximumbedrag bijverdienen van 10.840 euro bruto per jaar, zonder kinderlast. Met kinderlast wordt dit bedrag verhoogd tot 14.556 euro. Met brugpensioen echter kan onthaalouderschap niet worden gecumuleerd.
Iemand die deeltijds werkt kan onthaalouder worden. Deze persoon heeft zowel het statuut dat hij of zij heeft vanuit zijn of haar deeltijdse tewerkstelling als het statuut van onthaalouder met alle rechten en plichten. Dit betekent dat zowel vanuit de deeltijdse tewerkstelling als vanuit het onthaalouderschap sociale bijdragen betaald worden en je kan genieten van sociale zekerheidsrechten.
Iemand die met loopbaanonderbreking is of gebruikmaakt van het stelsel van tijdskrediet, kan onthaalouder worden. Deze persoon heeft zowel het statuut dat hij of zij heeft vanuit zijn of haar loopbaanonderbreking of tijdskrediet als het statuut van onthaalouder.
Is je partner werkloos gezinshoofd, dan verliest hij of zij dit statuut niet door de ontvangen onkostenvergoeding. Pas op ….. hij of zij kan dit statuut wel verliezen als de onthaalouder invaliditeitsuitkeringen, ziekteuitkeringen of andere vervangingsinkomens geniet. Er is geen probleem wanneer de onthaalouder een pensioen heeft of renten inzake arbeidsongevallen of beroepsziekten krijgt voor zover ze niet meer dan 436,09 euro per maand bedragen.
Wat momenteel zeker vaststaat is dat onthaalouders meer en beter zullen moeten plannen samen met hun dienst. Het is immers noodzakelijk voor de goede werking van het sociaal vangnet dat er een degelijk opvangplan voorzien is. De administratieve opvolging door de diensten wordt dan ook een belangrijke uitdaging.
Sociale zekerheid
Op dit moment wordt er druk gewerkt om de regelgeving binnen de sociale zekerheidstakken af te stemmen op de bepalingen van het sociaal vangnet. Men blijft verder streven naar de ingangsdatum op 1 april 2003. De ministerraad van eind februari zou de laatste besluiten moeten goedkeuren. Daarna plant met een informatiefolder vanuit de overheid. Men ‘begrijpt’ de ongerustheid van de onthaalouders op vandaag, maar beweert hard door te werken om zo vlug als mogelijk duidelijke antwoorden te kunnen geven.
Onnodig te vertellen dat de op vandaag beschikbare informatie over het sociaal vangnet mager is …… Indien je permanent op de hoogte wil blijven van de wijzigingen en verfijningen van deze sociale bescherming, kan je een emailadres opgeven op onze website. Wij zorgen er dan voor dat je steeds op de hoogte blijft.
Voor vragen over je persoonlijke situatie kan je steeds terecht bij de kinderopvangfoon op telefoonnummer 078/150.100 op elke werkdag van 10u00 tot 17u00.
Wim Hardy, LBC-NVK Kinderopvang